TARİHTEKİ İLK GÜMÜŞ TAKILAR
Tarihte dini, etnik, sosyal statü gibi sınıfların belirleyicisi olarak değişik simgelerin kullanıldığı gümüş takılar bulunmaktadır. Bu da statüler arası sınıfların ayrımında gümüş takıların önemini göstermektedir. İnsanlık tarihi boyunca para, kılıç, kap kacak, kemer, çatal bıçak, zırh ve daha pek çok alanda kullanılan gümüş, artık en çok takı ve aksesuar sektörlerinde tercih edilmektedir. Estetik ve kullanım konforu nedeniyle çokça tercih edilen gümüş takılar, aynı zamanda sağlamlığı ile de bilinir. Tarihi milattan öncesine kadar dayanan, eski çağlardan günümüze gelen ve her geçen yüzyıl dönemin özelliklerine göre evirilen gümüş takı modelleri, tüm yaş gruplarına hitap edebilecek nitelikte şekillenebilmektedir. Bu nedenle gümüş takıların modelleri kişisel zevklere bağlı olarak değişmektedir.
Tarihte Gümüş Takının Yeri ve Önemi Nedir?
Gümüş takı kullanarak güzelleşme fikri çok eski çağlarından günümüze kadar gelmiştir. Gümüş takı kullanımının ve bu fikirlerin mimarı olarak eski çağlardan günümüze kadar varlığını koruyan tarihi kalıntıları gösterebiliriz. Arkeologların araştırmalarında ortaya çıkan bu gerçek, eski çağlardan bu yana gümüşün takı malzemesi olarak popülerliğinden ve değerinden hiçbir şey kaybetmediği olmuştur. Gümüş takı tarihi, arkeologların araştırmalarına göre çok eskilere M.Ö. 4000 yıllarının sonlarına kadar dayanmaktadır.
l Gümüş takı kullanımının Mezopotamya, Mısır ve Anadolu'da başladığına dair düşünceler bulunmaktadır. Eski çağlara ve kültürlere ait gümüş takıların ince bir el işçiliği ile yapıldığı oldukça ilgi çekmektedir. Gümüş takılardaki ince işçilik oldukça zahmetli ve o dönemlerin teknoloji şartlarına göre neredeyse imkânsıza yakındır. Belirli tekniklerin ve yöntemlerin bilindiği ve gümüş takı biçimlendirilmesinde uygulandığı su götürmez bir gerçektir. Gümüşün maddesinin yumuşak ve işlemeye uygun metal olmasının da bu noktada mühim bir rolü vardır. Eski çağlardan beri kullanılan varaklama tekniği ile ustalar, öncelikle gümüşü inceltip sonrasında şekil vererek varaklıyordu.
l Eski Türklerde çok popüler bir meslek olan gümüşçülük, Eski Türkçe' de gümüş anlamına gelen “sim” ve "zer" kelimeleri halen günümüzde de kullanılmaktadır. Eski yazılı tarihi eserlerde karşımıza çıkan bu bilgiler, Zer-sim şeklinde beraber kullanıldığı takdirde, bolluk ve zenginliği ifade ettiği bilinir.
l Gümüşçülük, gelişiminin en yüksek zirvesine özellikle Mari, Ahal, Güney Türkmenistan ve Amuderya kıyılarında ulaşmıştır. Gümüşçülük sanatının asıl memleketi olan merkez Mari olmuştur. Marili gümüşçüler özellikle çapraz gupbalar (başlık), çangalar, saçlıklar, heykeller, sümsüleler, bilezikler, kelebekler türlerinde eser vermiştir.
Eski Gümüş Takılar Nelerdir?
l Erkekler için tarihteki gümüş takıları arasında; gupba, sümsüle, çekelik, kökenli yüzük, apbasi…
l Kadınlara ait tarihteki gümüş takılar ise; asık, alınlık, saç yüzü (saça takılan süs eşyası), bilezik, çapraz çanga gelinlere ait takılar sayılmıştır. Yaşlı hanımlar ise düğmeleri, şelpeleri olmayan tumar (nazarlık), bent, heykel gibi gümüş takıları takmışlardır.
l Oklava, takunya, zurna, baston, sigara tabakası ve günlük hayatta kullanılan daha birçok gümüş eşya gümüşün kullanıldığı ürünler arasında olmuştur.
l Yüzük, kolye, küpe, kemer, Kur'an-ı Kerim muhafazası, hamaylı, tespih püskülü, takunya, kama sapı ve kılıç, kını yapımı Osmanlı dönemine kadar üretimi devam eder.
İslamiyet’in Anadolu'ya yayılması ile kullanımı da artan gümüş işçiliği, telkâriler tarafından yapılmakta idi. İnce gümüş işçiliğine dayanan telkâri zanaatı, gümüşe ve işlemeye verilen önemin kanıtı haline gelmiştir. Osmanlı döneminde gümüşe ve işçiliğe verilen önem en üst seviyelere kadar çıkmıştır.
Tarihte Gümüş Kolye
Eski çağlardan günümüze gümüşün takı malzemesi olarak popülerliğinden ve değerinden hiçbir şey kaybetmediği kanıtlanış bir gerçektir. Gümüş takı tarihi, arkeologların araştırmalarına göre çok eskilere hatta M.Ö. 4000 yıllarının sonlarına kadar dayanmaktadır. Tarih boyunca çeşitli formlarda üretilen gümüş takılar;
l asık, alınlık, saç yüzü (saça takılan süs eşyası), bilezik, çapraz çanga, düğmeleri ve şelpeleri olmayan tumar (nazarlık), bent, heykel gupba, sümsüle, çekelik, kökenli yüzük, apbasi, yüzük, kolye, küpe, kemer, Kur'an-ı Kerim muhafazası, hamaylı, tespih püskülü, takunya, kama sapı ve kılıç, kını, oklava, takunya, zurna, baston, sigara tabakası gibi türlerde kullanılmıştır.
Çeşitli amaç ve zevke hitap etmek adına üretilen gümüş aksesuarlar, günümüzde çoğunlukla gümüş kolye olarak üretilmektedir. Eski zamanlarda da oldukça rağbet gören tarihi gümüş kolyeler, statü ve sosyal sınıf gösterisi amacı ile tercih edilmekte idi. Hediye niyeti ve zenginlik alameti olarak adlandırılan değerli maddeler arasında yer alan gümüş, altından sonra en çok tercih edilen takı maddesidir.
Tarihte Gümüş Yüzük
Tarihte ilk olarak Tunç devrinde rastlanılan yüzük aksesuarı, kalın halkalar şeklinde üretilmiş ve mühür ya da nişanlılığı temsilen kullanılmıştır. İlk olarak ince işçiliğe sahip yüzüklere ise Girit ve Miken gibi uygarlıklarda rastlıyoruz. Antik Yunan döneminde ise yüzük kullanımı bir aksesuardan daha çok sınıf farklılıklarını ifade eden bir araç olarak kullanılmıştır.
Günümüzde ise süs aksesuarı ve nişan, evlilik alameti olarak kullanılan gümüş yüzük, zaman zaman altından daha çok tercih edilir hale gelmiştir. Gümüş yüzüğün anlamı her ne olursa olsun geçmişten günümüze kadar ulaşan bu aksesuar, insanlık arasında özel bir yere sahiptir.
